Polders van Kruibeke in de Gazet van Antwerpen

“Vijf keer minder kans op overstroming"

Eindmeet in zicht voor werkzaamheden in Scheldegebied 

Het gecontroleerd overstromingsgebied Kruibeke moet het volledige bekken van de Schelde veiliger maken. Het grootste deel van de twee dijken is al afgewerkt en ook de basisinrichting van het gebied staat op punt. "Dit is inderdaad een bijzonder groot werk", zegt projectingenieur Stefaan Nollet van de afdeling Zeeschelde van Waterwegen en Zeekanaal. "Ongeveer een vierde van het grondgebied van Kruibeke wordt hierdoor gewijzigd."

Voordat we de huidige stand van zaken belichten, eerst wat achtergrondinformatie over het GOG KBR, het gecontroleerd overstromingsgebied  Kruibeke.

"Het project in Groot-Kruibeke is het dertiende en laatste overstromingsgebied, dat past in het oorspronkelijke Sigmaplan", vertelt Nollet. "Het ontstond op initiatief van Koning Boudewijn in 1977, na zware overstromingen in Vlaanderen. Dit project beveiligt het hele Zeescheldebekken tegen stormvloeden van op zee. De kans op overstromingen verlaagt van één op de zeventig naar één op de 350. Het wordt dus vijfmaal veiliger. Dit effect dankt het aan zijn natuurlijk lage ligging en oppervlakte van maar liefst 600 hectare. De situering is ook ideaal: net afwaarts de monding van de Rupel, zodat het ook voor een verhoogde veiligheid op de zijrivieren van de Schelde zorgt."

Het gebied zal slechts enkele keren per jaar overstromen."Op deze plaats dreigt alleen overstromingsgevaar bij stormtij: als een extreme noordwestenstorm samenvalt met springtij", legt Nollet uit. "Springtij doet zich voor wanneer zon, aarde en maan op één lijn staan, tweemaal per maand. Het samenvallen met de noordwestenstorm gebeurt maar één of twee keer per jaar. Dan wordt een enorme golf water de Schelde ingeduwd. Omdat de rivier vanuit de monding steeds smaller wordt, blijft het water stijgen naarmate het verder landinwaarts rolt. De top van die golf kan bij hevig noodweer veel hoger zijn dan het verwachte hoogwaterpeil. Een GOG helpt deze gevaarlijke situatie te ontmijnen."

Hogere ringdijk
"De polders van Kruibeke, Bazel en Rupelmonde kunnen net op het juiste moment de top van de golf afsnijden en het overtollige water even bergen, tot de hoogste nood voorbij is. Het overstromingsgebied zal dus één tot twee keer per jaar in werking treden. Het komt dan niet telkens helemaal blank te staan, want bij een kleinere storm komt slechts een beperkte hoeveelheid water in de polder terecht. Twee belangrijke ingrepen vormen een gecontroleerd overstromingsgebied: de lagere overloopdijk aan de rivierzijde en de hogere ringdijk aan de landzijde", zegt Nollet.

"Doordat wij de huidige acht kilometer lange Scheldedijk afgraven en verlagen, stroomt het Scheldewater bij stormtij het overstromingsgebied binnen. Zo wordt de oorspronkelijke Scheldedijk een overstroombare dijk. Een nieuwe hoge ringdijk houdt het water vast tot het gevaar is geweken, waarna het via uitlaatsluizen terugstroomt naar de rivier. Deze dijk schermt het achterland dus af van het binnenstromende water."

Ook de natuur krijgt er nieuwe kansen
"De getijdennatuur langs de Schelde, die met de jaren verdween, krijgt hier een nieuwe thuis", zegt Nollet. "De waardevolle graslanden, die moesten wijken voor het Deurganckdok, vinden een plaats in dit landschap. De zone staat aangeduid als beschermd vogelrichtlijngebied en de vogels die hun broedzone verloren zagen gaan, kunnen terecht in de Groot-Kruibeekse polder. Er worden in totaal 150 hectare weidevogelgebied, 90 hectare boscompensatie en 300 hectare slikken en schorren ingericht."

Nieuwe bomen
Voor de aanleg van de ringdijk en de inrichting van het weidevogelgebied verdwenen ook bomen uit het landschap. "Voor elke boom die moest wijken, komt elders in het gebied minstens een nieuwe in de plaats", zegt Nollet. "De lagere scholen uit Kruibeke hielpen al drie jaar om de nodige jonge boompjes aan te planten. Zo komen er weer uiterst waardevolle elzenbroekbossen, die karakteristiek zijn voor deze gebieden."

De grootste verandering in het landschap vormt het getijdennatuurgebied. "Waar de andere delen alleen bij extreem noodweer overstromen, zal in de polder van Kruibeke, de Kruibeekse Kreek en een beperkt deel van de Bazelse polder dagelijks water in- en uitstromen", legt Nollet uit. "Niet erg veel, maar net genoeg om de lagergelegen delen telkens te overspoelen. De inwateringsconstructie wordt zo afgesteld dat het gebied even vaak overstroomt als een natuurlijke oever naast de rivier. Tweemaal daags, bij vloed, treedt het in werking. Dankzij die regelmaat ontstaat een erg waardevolle natuurvorm waarin enorm veel planten en dieren zich thuis voelen: slikken en schorren. Dat zijn zeer zeldzame ecosystemen en ze bevatten veel bodemdiertjes, een voedingsbron voor tal van watervogels. Bovendien heeft dit natuurtype een gunstige invloed op de waterkwaliteit. Door het contact met de lucht verlaat het Scheldewater het gebied veel zuiverder dan toen het binnenkwam. Bovendien stijgt de zuurstofgraad, een droom voor het visbestand. Kortom: een heilzaam effect op het hele Zeescheldebekken."

Barbierbeek
Voordat dit alles kan gebeuren, moet er nog wat water door de Schelde vloeien. Tijd voor een stand van zaken van de werkzaamheden. "De ringdijk is zo goed als afgewerkt, buiten een opening die nog moet worden dichtgemaakt", vertelt Nollet."De wegen moeten nog volledig aangelegd worden. Op de ringdijk leggen we twee wegen aan: een geasfalteerde en een weg die met gras begroeid is. Ook de overstroombare dijk wordt nog afgewerkt. Die is bijna over de hele lengte afgegraven, verbreed en bedekt met een laag open steenasfalt. Uiteraard blijft een gedeelte van de huidige Scheldedijk op Sigmahoogte, zolang de ringdijk niet is afgewerkt. Anders zou het gebied nu al kunnen overstromen. Ook de uitwateringsconstructies zijn klaar. Buiten het overstromingsgebied wordt gewerkt aan waterbergingsgebieden, vooral belangrijk rond de Barbierbeek, die in het verleden al voor wateroverlast heeft gezorgd. Dat gebied wordt dit jaar aangelegd. We wachten alleen op mooi weer om daaraan te beginnen. Samengevat: de basisbouwstenen van het gecontroleerd overstromingsgebied zijn zo goed als klaar, nu moeten we nog de puzzel in elkaar passen. In principe is alles in 2014 afgewerkt."

Gebied ook open voor wandelaars en fietsers

Het grote gecontroleerde overstromingsgebied zal ook heel wat mogelijkheden tot recreatie bieden en een mooie locatie vormen om te wandelen, fietsen, vissen of vogels te observeren. Zodra het project is afgewerkt, wacht een indrukwekkend natuur en wandelgebied, dat zich via kronkelende paden tussen en op de dijken zal openstellen voor bezoekers.

"Zowel op de ringdijk als op de overstroombare dijk komen verharde dienstwegen waarop kan worden gefietst en gewandeld", vertelt Stefaan Nollet. "Zo kun je een lus van ongeveer vijftien kilometer in de natuur afleggen. Wie de polder per auto wil verkennen, zal van een kale reis thuiskomen. Voorlopig blijven alleen de veren motorisch bereikbaar."

Ten noorden van de Scheldelei zetten sportvissers binnenkort hun lokaas uit. "Hier worden twee grote visvijvers aangelegd. Eén wordt ingericht voor de lokale visclubs en de andere krijgt een natuurlijke inrichting met rietkragen en waterplanten, rust- en paaiplaatsen voor de vissen en enkele eilandjes. Zo ontstaat een gevarieerde vijver met verschillende biotopen. Voor hengelaars komen er vissteigers. Ook aan de Bazelse en Rupelmondse Kreek zijn visplaatsen gepland."

Het einde van de Scheldelei wordt ingericht als onthaalzone met parking. In het gebied komen ook infopanelen en vogelkijkwanden. En de Vlaamse topdesigner Stefan Schöning ontwierp een huisstijl voor het toekomstige buitenmeubilair. Hij nam de bestaande bouwstenen en materialen, zoals het beton van de in- en uitwateringsconstructies, als uitgangspunt. Aan het veer in de Scheldelei in Kruibeke staat daarvan al een prototypebankje met tegeltekeningen en een infopaneel.

Op ontdekking met Barbiergidsen

De Barbiergidsen organiseren tal van wandelingen in het gecontroleerde overstromingsgebied, dat Barbierpolder werd gedoopt. Deze vereniging van zowel natuurgidsen, als toeristische en landbouwgidsen begeleidt ook gratis werftochten van Waterwegen en Zeekanaal, die maandelijks worden gehouden. 

Alle tochten duren ongeveer twee uur en zijn een viertal kilometer lang. De eerstvolgende werftocht vindt plaats op zaterdag 9 maart, onder het thema 'Het bos ontwaakt'. Op paasmaandag 1 april is het thema van de wandeling 'Ode aan de Schelde'.

Geïnteresseerden bevestigen best hun deelname via ina@jusbox.be, of 0486 90 77 43