Vlindervriendelijk maaibeheer: hoe, wat, waar, waarom?

Op de overloopdijken van verschillende Sigmagebieden, waaronder de cluster Kalkense Meersen, doen we aan vlindervriendelijk maaien. Door bepaalde grasstroken bewust over te slaan tijdens het maaien, geven we meer kansen aan vlinders.

Maaibeheer in de Kalkense Meersen

In bloemrijke bermen leven heel wat vlinders en insecten die niet gebaat zijn bij doorgedreven snoeibeurten.

“Vlinders houden van opgeschoten grasbermen, waar ze beschutting vinden, nectar zoeken, waardplanten vinden om hun eitjes te leggen of overwinteren. Ze profiteren van de soortenrijkdom die ontstaat op een gemaaid stuk, maar laten vaak ook het leven wanneer alles ineens gemaaid wordt”, zegt projectleider van de Kalkense Meersen Dominiek Decleyre van het Agentschap voor Natuur en Bos. 

In de cluster Kalkense Meersen, aan de Schelde, experimenteren we daarom al enkele jaren met wisselend maaien. We verdelen elke kilometer begroeide dijk in 3 gelijke blokken, waarvan bij elke maaibeurt een andere blok niet gemaaid wordt. Zo behouden vlinders en insecten bij de halfjaarlijkse maaibeurt een belangrijk deel van hun leefgebied. Bovendien blijft de grasmat voldoen aan de veiligheidsvoorschriften voor dijken rond overstromingsgebieden.

De effecten van dit beheer zijn snel merkbaar. Zo komen de overloopdijken in de tellingen van de lokale vlinderwerkgroep naar voor als een bastion voor het zeldzame hooibeestje. Naast de ‘gewone’ vlinders en insecten werden vanaf het eerste jaar ook het kaasjeskruiddikkopje en sporadisch de kleine parelmoervlinder waargenomen.

Vroeger maaien voor meer kansen

Is de grasmat nog niet of weinig soortenrijk? Dan geven we die een vroege maaibeurt, vanaf midden mei. Vroeger maaien verarmt namelijk de bodem. En bloemrijk grasland ontwikkelt zich nu eenmaal beter op een bodem die arm is aan voedingsstoffen. Als we na enkele jaren vroeger maaien de doelvegetatie bereikt hebben, beginnen we wisselend te maaien om vlinders meer kansen te geven.

De overloopdijken zijn wellicht de beste plaatsen voor dit beheer, omdat de afdeklaag dun is en de verschraling zich daardoor snel doorzet. Het is hier met andere woorden makkelijker om de omstandigheden voor succesvol insectenbeheer te creëren dan op andere plaatsen.

Het Bermbesluit 

Het maaien van de bermen gebeurt in Vlaanderen conform het Bermbesluit. Dat verplicht openbare besturen om een ecologisch verantwoord beheer toe te passen op de bermen langs wegen en waterlopen in hun beheer.

Het Bermbesluit voorziet de volgende maaidata:

• Voorjaarsmaaibeurt vanaf 15 juni
• Najaarsmaaibeurt vanaf 15 september

Voor veel rivieren en kanalen in beheer van De Vlaamse Waterweg nv zijn er goedgekeurde bermbeheer- of groenbeheerplannen. Daardoor kunnen we afwijken van de data in het Bermbesluit. Zo zorgen we ervoor dat de bermen in een betere ecologische toestand verkeren en kunnen we rekening houden met de specifieke vegetatie en de insectenpopulaties op de rivier- en kanaalbermen. 

Een van de uitzonderingen op deze algemene benadering is de opname van erg waardevolle bermen in een systeem van gefaseerd maaibeheer. Het beheer van zulke stroken gebeurt in overleg met het Agentschap voor Natuur en Bos. In de praktijk betekent dat later of vroeger maaien, afhankelijk van de aanwezige vegetatie.