Van 2014 tot 2019 ondergingen de Antwerpse Scheldekaaien ter hoogte van Sint-Andries en Zuid een metamorfose. Wat er voordien bijlag als een verwaarloosde parking, veranderde in een gigantische werf en werd uiteindelijk omgetoverd tot een flaneerzone, die de stad Antwerpen bovendien beschermt tegen overstromingen van de Schelde. Geen wonder dat dit indrukwekkende project de prestigieuze Prijs Publieke Ruimte 2020 heeft gewonnen.
Met de Prijs Publieke Ruimte moedigt Infopunt Publieke Ruimte gemeenten, ontwerpbureaus en private opdrachtgevers aan om werk te maken van kwalitatieve en duurzame publieke ruimtes en aangename leefomgevingen. Die beschrijving is helemaal op maat van het Antwerpse Scheldekaaienproject. De Vlaamse Waterweg nv en partner AG VESPA (stad Antwerpen) aarzelden dan ook niet om een dossier in te dienen.
Flaneren over de waterkering
In augustus 2014 startten de werken voor de stabilisatie van de historische kaaimuur ter hoogte van de wijken Sint-Andries en Zuid: een gebied van 1 kilometer tussen de Goedehoopstraat en de Namenstraat. Het was meteen de allereerste zone langs de Scheldekaaien waar deze grootscheepse stabilisatiewerken van start gingen. In augustus 2017 volgde de heraanleg van de publieke ruimte. De waterkering werd verhoogd en geïntegreerd in het nieuwe openbaar domein, dat begin juli 2019 feestelijk opende.
Koen Segher, projectingenieur bij De Vlaamse Waterweg nv, is trots op het resultaat: “We hebben een ontwerp bedacht waarin de waterkering verschillende vormen aanneemt, al naargelang de functie die ze moet vervullen: nu eens een betonnen muur, dan weer een dijk waarop je kan wandelen, of een mobiele poort, die gesloten kan worden bij overstromingsgevaar.”
De waterkering verdeelt de kaaien in een droge stadszijde en een overstroombare rivierzijde. “Aan de kant van de stad ligt een park met een speeltuin, een hondenloopzone, en een was- en overslagplaats voor veegwagens, ter hoogte van de Namenstraat. Aan de overstroombare kant behoudt de open ruimte haar maritieme karakter. Daar hebben we bijvoorbeeld de oorspronkelijke kasseien hergebruikt. Deze kant kan bij hoge waterstanden nog steeds onder water lopen en mag overstromen.”
7 kilometer kaaien
De aanpak in Sint-Andries en Zuid – en in het volledige Scheldekaaienproject – is drieledig. Koen Segher: “We stabiliseerden de historische instabiele kaaimuur, verhoogden de waterkering en integreerden die in een heraangelegd openbaar domein. Die werken kaderen binnen het Masterplan Schelde-kaaien, en worden uitgevoerd in samenwerking met AG VESPA en de stad Antwerpen.”
Het masterplan Scheldekaaien telt zeven deelgebieden. Sint-Andries en Zuid is daar één van. In totaal wordt een zone van zo’n 7 kilometer kaaien aangepakt.
“Antwerpen ligt opnieuw aan de Schelde”
Juryvoorzitter Jan Vilain motiveert de keuze van de jury: “De stad Antwerpen en De Vlaamse Waterweg hebben de noodzakelijke werken van het Sigmaplan om de stad te beschermen tegen overstromingen zijn aangegrepen om de stad opnieuw bij de Schelde te brengen. Vroeger waren de kaaien een parking waar mensen van buiten Antwerpen hun auto achterlieten om de stad in te trekken. Vandaag komen stadsbewoners naar hier om uit te waaien, de voeten in het water te steken, afscheid te nemen van een dierbare of van de zonsondergang te genieten. De Scheldekaaien zijn een bestemming op zich geworden waar voetgangers een openruimtegevoel krijgen dat zelden zo dicht bij een stadscentrum te vinden is. Tijdens de coronalockdown is overduidelijk gebleken dat steden nood hebben aan zulke plekken.”
Nog werk aan de winkel
In een volgende fase wordt het overblijvende deel van Sint-Andries en Zuid, van de Goedehoopstraat tot het Zuiderterras, heraangelegd. De stabilisatiewerken zijn in januari 2020 gestart, en duren nog tot de herfst van 2021. Kort daarop volgend willen de ook hier de nieuwe waterkering en het openbaar domein aanleggen. Het park en de open ruimte langs het water worden dan verder doorgetrokken en ingericht met sportvelden, een tweede speeltuin en een tweede hondenloopzone.
Meer info en nieuwtjes over het Scheldekaaienproject? Schrijf je in op onze nieuwsbrief. De laatste nieuwsbrief vind je hier.
